การวิเคราะห์คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของพระธรรมทูตในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา : กรณีศึกษาพระราชรัตนรังษี (วีรยุทธ์ วีรยุทฺโธ)

Abstract

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาความเป็นมาและคุณลักษณะของพระธรรมทูตในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาสมัยพุทธกาลและหลังพุทธกาล 2) เพื่อวิเคราะห์คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของพระธรรมทูตในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา กรณีศึกษาพระราชรัตนรังษี (วีรยุทธ์ วีรยุทฺโธ) 3) เพื่อนำเสนอแนวทางการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของพระธรรมทูตในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา มีวิธีดำเนินการวิจัยโดยการศึกษาเอกสารและการศึกษาภาคสนามในประเทศอินเดีย-เนปาล 6 แห่ง คือ วัดไทยพุทธคยา วัดไทยกุสินาราเฉลิมราชย์ วัดไทยเชตวัน มหาวิหาร วัดไทยนวราชรัตนาราม วัดไทยลุมพินีและวัดไทยนิโครธาราม ซึ่งเป็นวัดที่อยู่ในความรับผิดชอบของ พระราชรัตนรังษี การเก็บรวบรวมข้อมูลใช้การสังเกต การสัมภาษณ์เจาะลึก 10 คน รวมทั้งการสนทนากลุ่มผู้เชี่ยวชาญ 7 คน ผลการวิจัย พบว่า 1. พระธรรมทูตสมัยพุทธกาลและหลังพุทธกาลซึ่งตรงกับสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช มีคุณลักษณะหลักที่ตรงกันทั้ง 7 ประการ คือ 1) มีความรู้ 2) มีจรณะ (ปฏิปทา) 3) ใฝ่ศึกษา 4) มีคุณธรรมและจริยธรรม 5) มีทักษะ 6) อุทิศตน และ 7) มีภาวะผู้นำ ส่วนคุณลักษณะรองที่ตรงกันมี 6 ประการ คือ 1) มีวิชชาทางธรรม 2) มีวิชาทางโลก 3) สำรวมใน พระปาฏิโมกข์ 4) บำเพ็ญเพียร 5) รู้จักแสวงหาความรู้ 6) มีทักษะการสอนและหลังพุทธกาลยังมีเพิ่มขึ้นอีก 2 ประการ คือ 1) มีทักษะชีวิต 2) มีทักษะการสื่อสาร รวมเป็น 8 ประการ 2. พระราชรัตนรังษี ในฐานะพระธรรมทูตปัจจุบัน มีคุณลักษณะหลัก 10 ประการ ตรงกับคุณลักษณะหลักข้างต้น 7 ประการและยังมีเพิ่มขึ้นอีก 3 ประการ คือ 1) มีสุขภาวะ 2) มีจิตอาสา 3) มีมนุษยสัมพันธ์ ส่วนคุณลักษณะรอง มี 15 ประการตรงกับคุณลักษณะรองข้างต้น 8 ประการ และยังมีเพิ่มขึ้นอีก 7 ประการ คือ 1) รู้จักดูแลสุขภาพกาย 2) รู้จักดูแลสุขภาพจิต 3) มีทักษะชีวิต 4) มีทักษะการใช้เทคโนโลยีและสารสนเทศ 5) คิดเป็น 6) ทำเป็น 7) แก้ปัญหาเป็น ซึ่งมีความแตกต่างกันในรายละเอียด ส่วนคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของพระธรรมทูต พบว่า มีคุณลักษณะหลักและคุณลักษณะรองตรงกันกับคุณลักษณะของพระราชรัตนรังษี และยังคงแตกต่างกันในรายละเอียดเช่นกัน 3. แนวทางการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของพระธรรมทูตในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา มี 4 ทางเลือก (4 ระยะ) คือ 1) จัดการศึกษานอกระบบและตามอัธยาศัย เน้นการปรับปรุงหลักสูตรปัจจุบัน เปิดหลักสูตรระยะสั้น จัดตั้งศูนย์เครือข่ายออนไลน์และจัดทำคู่มือพระธรรมทูต 2) จัดการศึกษาในระบบ โดย เปิดหลักสูตรประกาศนียบัตร 1 ปี 3) จัดการศึกษาในระบบ โดยจัดตั้งสถาบันพระธรรมทูตศึกษา เปิดหลักสูตรระดับปริญญาตรี ปริญญาโทและปริญญาเอก 4) จัดการศึกษาตามอัธยาศัย โดยจัดตั้งแม่กองพระธรรมทูต จัดตั้งศูนย์ศึกษาพัฒนาและบริการพระธรรมทูตหรือศูนย์จัดการความรู้พระธรรมทูต