การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด 2) พัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด และ 3) นำเสนอแนวทางการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน ทั้งการวิจัยเชิงปริมาณและการวิจัยเชิงคุณภาพ และการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ผลการวิจัย พบว่า 1) กระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด ของพื้นที่ศึกษาคือจังหวัดชลบุรีและตราด ประกอบด้วยกระบวนการเรียนรู้ 5 ขั้นตอน ได้แก่ (1)รวมคน คือการรวมตัวของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาเพื่อร่วมกันวิเคราะห์สภาพปัจจุบัน ปัญหา ความต้องการในการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในพื้นที่จังหวัด โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นแกนนำ (2)ร่วมคิด คือ การประสานภาคีเครือข่ายมาร่วมระดมสมองเพื่อกำหนดแนวทางในการส่งเสริมพัฒนาการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพของพื้นที่จังหวัดให้สามารถขับเคลื่อนได้อย่างเป็นรูปธรรม (3) ร่วมทำ คือ การร่วมกันพัฒนากลไกจังหวัด การพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศ การจัดเวทีบูรณาการลักษณะต่าง ๆ การจัดทำแผนและติดตามประเมินผล และการรณรงค์สื่อสาร (4) ร่วมสรุปบทเรียน คือ การร่วมกันประเมินผลการดำเนินงานตามแนวทางในการส่งเสริมพัฒนาการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพของพื้นที่จังหวัด แล้วร่วมกันสรุปบทเรียนเพื่อนำผลไปขยายผล ปรับปรุงพัฒนาการดำเนินงาน (5) ร่วมรับผล คือ การร่วมกันรับผลจากการดำเนินการ ทั้งด้านและด้านลบแล้วนำไปปรับปรุง แก้ไขและพัฒนาต่อไป 2) การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัดน่าน ตามกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ได้แก่ ระยะที่ 1 การเตรียมการ พบว่าจังหวัดน่านมีความต้องการการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพที่สอดคล้องกับความต้องการของคนและบริบทพื้นที่ โดยอาชีพที่ควรส่งเสริม ได้แก่ 1) อาชีพด้านการท่องเที่ยวและบริการ 2) อาชีพเกษตรกรวิถีใหม่ 3) อาชีพในภาคอุตสาหกรรมขนาดย่อม (SME) 4) อาชีพเกี่ยวกับการค้าขายชายแดน และการขนส่งโลจิสติกส์ ระยะที่ 2 การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด เกิดกระบวนการเรียนรู้ 6 ขั้นตอน ได้แก่ (1) รวมคน (2) ร่วมคิด (3) ร่วมทำ (4) ร่วมสรุปบทเรียน (5) ร่วมรับผล และ(6) ร่วมพัฒนา ซึ่งเป็นขั้นตอนที่ไม่ปรากฏพบในการศึกษาพื้นที่จังหวัดชลบุรีและตราด จากนั้นยกร่างแนวทางการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ฯ (ฉบับที่ 1) ระยะที่ 3 การตรวจสอบร่างแนวทางการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด เมื่อผู้ทรงวุฒิ 9 ท่าน ตรวจสอบให้ข้อเสนอแนะ ร่างแนวทางการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ฯ (ฉบับที่ 1) นำไปปรับปรุงเป็นร่างแนวทางการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ฯ (ฉบับที่ 2) แล้วให้ผู้ทรงคุณวุฒิรับรอง นำร่างแนวทางพัฒนากระบวนการเรียนรู้ (ฉบับที่ 2) ให้ผู้เชี่ยวชาญ 5 ท่าน ประเมินความเหมาะสมและความเป็นไปได้ พบว่า ภาพรวมมีความเหมาะสม อยู่ในระดับมากที่สุด ( x̄ = 4.75, S.D.= 0.43 ) และมีความเป็นไปได้ อยู่ในระดับมากที่สุด ( x̄ = 4.52, S.D.= 0.49 ) และ 3) แนวทางการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด ประกอบด้วย วัตถุประสงค์ เป้าหมาย ผู้ร่วมเรียนรู้ ประเด็นการเรียนรู้และกิจกรรมการเรียนรู้ ซึ่งประกอบด้วย กระบวนการเรียนรู้ 6 ขั้นตอน เพื่อให้ภาคการศึกษา ภาคประชาสังคม ภาคเอกชนและภาคท้องถิ่น สามารถนำกระบวนการเรียนรู้สร้างการเปลี่ยนแปลงการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพในระดับพื้นที่จังหวัด ซึ่งการที่กระบวนการเรียนรู้จะส่งผลต่อการจัดการศึกษาอาชีพได้นั้น โครงสร้าง (structure) และผู้กระทำการ (agency) จะต้องมีปฏิสัมพันธ์กัน โดยผู้กระทำการเป็นผู้ริเริ่มและดำเนินการตามขั้นตอนของกระบวนการเรียนรู้ จนเกิดการยอมรับและกำหนดให้เป็นแนวทางการจัดการศึกษาเพื่ออาชีพของพื้นที่ ซึ่งผู้กระทำการใช้เป็นแนวปฏิบัติของตนอย่างมีความหมาย ทั้งนี้โครงสร้างและผู้กระทำการจึงมีอิทธิพลต่อกัน เป็นไปตามทฤษฎีการก่อตัวของโครงสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมของ Anthony Giddens