การพัฒนาระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษา: กรณีประเมินนโยบายการจัดการศึกษาเพื่อสร้างเสริมคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษากรอบการพัฒนาระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษา และ 2) เพื่อพัฒนาระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษาเพื่อสร้างเสริมคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยมีการดำเนินการวิจัย 2 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 ศึกษาการพัฒนาระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษาด้วยการสังเคราะห์เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง และขั้นตอนที่ 2 การพัฒนาระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษาเพื่อสร้างเสริมคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยแหล่งข้อมูลการวิจัย ได้แก่ เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผู้ใช้ผลประเมินหลักจำนวน 13 คน ผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 14 คน โรงเรียนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน สังกัดคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ประกอบด้วย โรงเรียนกรณีศึกษาจำนวน 4 แห่ง โรงเรียนสำหรับเก็บข้อมูลเชิงสำรวจจำนวน 455 แห่ง และโรงเรียนสำหรับเป็นหน่วยทดลองจำนวน 1 แห่ง เครื่องมือการวิจัย ประกอบด้วย แบบสัมภาษณ์ แบบบันทึกข้อมูลการดำเนินงานในสถานศึกษา แบบสอบถามการดำเนินงานตามนโยบายการจัดการศึกษา แบบวัดการรู้สิ่งแวดล้อมของผู้เรียนในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น แบบตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหาของระบบประเมิน และแบบประเมินประสิทธิภาพระบบประเมิน และการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ การวิเคราะห์สถิติภาคบรรยาย การวิเคราะห์โมเดลสมการโครงสร้าง การวิเคราะห์คะแนนความโน้มเอียง และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยสามารถสรุปได้ดังนี้ 1. กรอบการพัฒนาระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษา แบ่งเป็น 2 ส่วน ได้แก่ 1.1 การพัฒนาระบบประเมิน ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ดังนี้ 1) การศึกษาสภาพบริบทของนโยบายการจัดการศึกษา 2) การกำหนดจุดมุ่งหมาย วัตถุประสงค์ และเลือกรูปแบบการประเมิน 3) การออกแบบระบบประเมินแบบผสานวิธี และ 4) วิธีการประเมิน และ 1.2 องค์ประกอบพื้นฐานของระบบประเมิน ประกอบด้วย 1) ด้านปัจจัยนำเข้า 2) ด้านกระบวนการ 3) ด้านผลผลิต และ4) ด้านข้อมูลป้อนกลับ และ 2. ระบบประเมินแบบผสานวิธีสำหรับประเมินนโยบายการจัดการศึกษาเพื่อสร้างเสริมคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม จากการศึกษาสภาพบริบทและเลือกแบบแผนการผสานวิธีแบบลำดับขั้น (sequential combinations) ด้วยการประยุกต์ใช้รูปแบบการประเมิน 3 วิธี ได้แก่ (1) การประเมินแบบขับเคลื่อนด้วยทฤษฎี (Theory Driven Evaluation) (2) การประเมินตามความเป็นจริง (Realist Evaluation) และ (3) การประเมินที่เน้นการใช้ผลการประเมิน (Utilization-Focused Evaluation) ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ ดังนี้ องค์ประกอบที่ 1 ปัจจัยนำเข้า มีองค์ประกอบย่อย ได้แก่ 1.1) วัตถุประสงค์การประเมิน 1.2) บุคลากรที่เกี่ยวข้องกับการประเมิน 1.3) ระยะเวลาในการประเมิน และ 1.4) องค์ประกอบ ตัวชี้วัด และเกณฑ์การประเมิน โดยมี 9 องค์ประกอบ 25 ตัวชี้วัด องค์ประกอบที่ 2 กระบวนการ มีองค์ประกอบย่อย ได้แก่ 2.1) การเตรียมการประเมิน 2.2) การกำหนดเครื่องมือและเก็บรวบรวมข้อมูลการประเมิน 2.3) การประมวลผลการประเมิน 2.4) การเรียนรู้ผลการประเมิน 2.5) การนำผลการประเมินไปใช้ และ 2.6) การกำกับติดตามการใช้ผลประเมิน องค์ประกอบที่ 3 ผลผลิต มีองค์ประกอบย่อย ได้แก่ 3.1) คุณภาพการจัดการศึกษาตามนโยบาย และ 3.2) คุณภาพการปฏิบัติการใช้ผลการประเมิน และองค์ประกอบที่ 4 ข้อมูลป้อนกลับ มีองค์ประกอบย่อย ได้แก่ การรายงานผลการประเมิน สำหรับผลการตรวจสอบคุณภาพระบบประเมินและคู่มือระบบประเมินจากผู้เชี่ยวชาญ พบว่า มีความเหมาะสมและเป็นไปได้ เช่นเดียวกับผลการประเมินประสิทธิภาพระบบประเมินจากการทดลองใช้ด้วย 5 มาตรฐานการประเมิน พบว่า ด้านความเหมาะสม ด้านความถูกต้อง และด้านความรับผิดชอบต่อการประเมิน ส่วนใหญ่อยู่ในระดับมากที่สุด และด้านความมีประโยชน์และด้านความเป็นไปได้ส่วนใหญ่อยู่ในระดับมาก