Abstract:
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ1) ศึกษาองค์ความรู้วิถีไทยเพื่อการพัฒนามนุษย์ตามแนวพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี 2) วิเคราะห์การสืบทอดวิถีไทยเพื่อการพัฒนามนุษย์ตามแนวพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และ 3) นำเสนอแนวทางการสืบทอดวิถีไทยเพื่อการพัฒนามนุษย์ตามแนวพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ คือ การวิเคราะห์เนื้อหา การสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญ การศึกษาเฉพาะกรณี และการสนทนากลุ่ม ผลการศึกษาพบว่า
1. พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ปรากฏข้อความสะท้อนให้เห็นแนวพระราชดำริประมวลเป็นองค์ความรู้วิถีไทยได้ 5 ประเด็น ได้แก่ 1) ความหมายวิถีไทย 2) ประเภทของวิถีไทย 3) คุณค่าและบทบาทของวิถีไทย 4) การสืบทอดวิถีไทย และ 5) การพัฒนามนุษย์ด้วยวิถีไทย
2. โรงเรียนกรณีศึกษา 3 แห่ง คือ 1) โรงเรียนพระดาบส 2) โรงเรียนบ้านดอนมหาวัน (ตชด. บำรุงที่ 1) และ 3) โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนอาชีวศึกษาเชียงราย-พะเยา มีการสืบทอดวิถีไทยเพื่อการพัฒนามนุษย์ตามแนวพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ด้วยวิธีการหลากหลาย ครอบคลุมวิถีไทยทุกประเภท ผู้รับการสืบทอดโดยตรงคือนักเรียนและโดยอ้อมคือครอบครัวและคนในชุมชน เน้นการพัฒนาระดับปัจเจก ทั้งพุทธิศึกษา จริยศึกษา พลศึกษา และหัตถศึกษา
3. แนวทางการสืบทอดวิถีไทยเพื่อการพัฒนามนุษย์ตามแนวพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี 1) สร้างทัศนคติที่ดีต่อการสืบทอดวิถีไทย 2) อนุรักษ์ครูต้นแบบ 3) เสริมทักษะการสืบทอดวิถีไทยแก่ผู้สอน 4) ไม่ลดรายวิชาเกี่ยวกับวิถีไทย 5) พัฒนาสื่อที่ใช้ในการสืบทอดวิถีไทย 6) สร้างครูจากผู้เรียน 7) อนุรักษ์ศิลปินต้นแบบ 8) รัฐควรสนับสนุนผู้มีอาชีพเกี่ยวข้องกับวิถีไทย 9) ยกย่องผู้ให้การสืบทอด 10) ส่งเสริมวัฒนธรรมการอ่านและการแพร่กระจายของหนังสือโดยเฉพาะพระราชนิพนธ์ 11) ส่งเสริมให้ครอบครัวสืบทอดวิถีไทย 12) ส่งเสริมคนไปแหล่งเรียนรู้วิถีไทย 13) เลือกวิธีการและสื่อในการสืบทอดวิถีไทยให้สอดคล้องกับบริบทปัจจุบัน โดยมีรูปแบบการสืบทอดผ่านการศึกษาทั้งในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย ปัจจัยที่สร้างผลสัมฤทธิ์ในการสืบทอดวิถีไทยคือ ทัศนคติและการเห็นคุณค่าและความสำคัญของวิถีไทย ความร่วมมือกันทุกภาคส่วน และนโยบายรัฐบาล
