การพัฒนาโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนเพื่อส่งเสริมความสามารถในการวางแผนอาชีพสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น

Abstract

การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์ความสามารถในการวางแผนอาชีพและความต้องการการเรียนรู้เพื่อการวางแผนอาชีพของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น 2) พัฒนาโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนเพื่อส่งเสริมความสามารถในการวางแผนอาชีพสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น และ 3) พัฒนาคู่มือการใช้โปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนเพื่อส่งเสริมความสามารถในการวางแผนอาชีพสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น กลุ่มตัวอย่างในการทดลองโปรแกรม คือ นักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น จำนวน 20 คน จากนักเรียน 480 คนที่มาจากการสุ่มแบบหลายขั้นตอนจากการวิจัยในระยะแรก

ผลการวิจัยสรุปได้ว่า

1. นักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้นมีความสามารถในการวางแผนอาชีพในระดับสูงในภาพรวม ขั้นการวางแผนชีวิต (x̄ = 3.96 S.D. = 0.97) และขั้นการวินิจฉัยตนเอง (x̄ = 4.02 S.D. = 0.92) มีระดับน้อยกว่าขั้นการลงมือทำตามแผน (x̄ = 4.08 S.D. = 0.88) ความต้องการการเรียนรู้เรื่องการวางแผนอาชีพอยู่ในระดับมากโดยเฉพาะเรื่องการสำรวจตนเอง (ร้อยละ 52) และการออกแบบเส้นทางเข้าสู่อาชีพ (ร้อยละ 19.4)

2. โปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนเพื่อส่งเสริมความสามารถในการวางแผนอาชีพสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น ประกอบด้วย 1) วัตถุประสงค์ของโปรแกรม 2) ผู้เรียน 3) ผู้สอน 4) เนื้อหาในการเรียนรู้ 5) กิจกรรมการเรียนรู้ 6) ระยะเวลาในการจัด 7) ทรัพยากรการเรียนรู้ และ 8) การวัดและประเมินผล ผลการทดลองใช้โปรแกรม คือ กลุ่มทดลองมีผลสัมฤทธิ์ในการเรียนรู้เนื้อหาการวางแผนอาชีพสูงกว่าก่อนเข้าร่วมโปรแกรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถติที่ระดับ 0.5 และกลุ่มทดลองมีความสามารถในการวางแผนอาชีพสูงกว่าก่อนเข้าร่วมโปรแกรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (ก่อนเข้าร่วม x̄ = 2.37 หลังเข้าร่วม x̄ = 4.46) ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับโปรแกรมนี้ คือ 1) วัตถุประสงค์การเรียนรู้ที่ชัดเจน 2) ผู้สอนเป็นเพื่อนร่วมเรียนรู้ 3) เนื้อหาในการเรียนรู้ที่ทันสมัย 4) กิจกรรมการเรียนรู้หลากหลาย 5) ระยะเวลาในการจัดที่ยืดหยุ่น 6) ทรัพยากรการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับผู้เรียน และ 7) สถานที่ดำเนินกิจกรรมต้องมีความสะดวก เงื่อนไขที่ช่วยให้การจัดโปรแกรมนี้มีประสิทธิภาพ คือ 1) มีกิจกรรมสัมพันธ์เชื่อมผู้เรียนที่หลากหลาย 2) กิจกรรมกลุ่มที่มีขนาด 3-5 คน 3) ดำเนินกิจกรรมตามลำดับแผนการเรียนรู้ 4) ผู้สอนปรับบทบาทของตนให้เข้ากับผู้เรียน และ 5) การวัดประเมินผลและการติดตามผล ปัญหาที่พบระหว่างดำเนินการจัดโปรแกรมนี้ คือ 1) การขาดเวลาในการดำเนินกิจกรรมตามแผนอาชีพ 2) ผู้ปกครองส่งอิทธิพลต่อการเรียนรู้ของผู้เรียน และ 3) การดูแลความปลอดภัยของผู้เรียนระหว่างเข้าร่วมโปรแกรม ข้อค้นพบสำคัญของโปรแกรมนี้ คือ 1) การให้พ่อแม่ผู้ปกครองเข้ามามีบทบาทในกิจกรรมการเรียนรู้ด้วยการให้คำแนะนำหรือให้กำลังใจ 2) การใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีและอินเทอร์เน็ตให้เป็นประโยชน์ในการเป็นอุปกรณ์ แหล่งเรียนรู้ และเนื้อหาในการเรียนรู้ที่น่าสนใจ ทันสมัย และเหมาะสมกับเยาวชนในยุคนี้ และ 3) ผู้สอนสามารถปรับบทบาทของตนเอง ได้แก่ ผู้อำนวยความสะดวกในการเรียนรู้ ผู้ให้กำลังใจ ผู้สร้างแรงบันดาลใจ และผู้ให้คำปรึกษา เพื่อให้สอดคล้องกับลักษณะของผู้เรียน

3. คู่มือการใช้โปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนเพื่อส่งเสริมความสามารถในการวางแผนอาชีพสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น ประกอบด้วย 1) ที่มาและแนวคิด 2) วัตถุประสงค์ของโปรแกรม 3) บทบาทผู้เรียน 4) บทบาทผู้สอน 5) เนื้อหาในการเรียนรู้ 6) วิธีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 7) แหล่งทรัพยากรการเรียนรู้ 8) เครื่องมือและวิธีการใช้เครื่องมือเพื่อการประเมินผลการเรียนรู้ และ 9) เทคนิคประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับบริบทของผู้ใช้