ขอบข่ายตลาดในเขตจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

Abstract

การกำหนดเขตเพื่อศึกษาเรื่องข่ายตลาดในเขตจังหวัดพระนครศรีอยุธยานี้ ในวิธีพิจารณาหาสถานที่ที่เป็นศูนย์กลาง และอาณาบริเวณโดยรอบที่มีประชาชนเข้ามายังศูนย์กลางในวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ใช้กิจการด้านการเศรษฐกิจและบริการเป็นตัวกำหนด ประเภทกิจการที่ประชาชนร่วมใช้ในเขตบริเวณเดียวกัน จากการศึกษา พบว่า จังหวัดพระนครศรีอยุธยาแบ่งออกได้เป็น ๒ ส่วนใหญ่ ๆ ซึ่งมีศูนย์กลางด้านการค้าและบริการของตนเอง ไม่ปะปนกัน ส่วนที่ได้ทำการศึกษาก็คือ ส่วนที่มีตลาดอยุธยาเป็นศูนย์กลาง ซึ่งในวิทยานิพนธ์ เรียกว่า “เขตอยุธยา” การศึกษาเรื่องนี้ มีจุดมุ่งหมายให้เข้าใจสภาพและลักษณะการดำเนินงานทางด้านการค้าในเขตอยุธยา ซึ่งรวมถึงทัศนคติและวิธีปฏิบัติธุรกิจเพื่อจะพิจารณาว่า เจ้าของสถานการณ์ธุรกิจในเขตอยุธยามีความทันสมัยอย่างไรหรือไม่ นอกจากนั้นก็ศึกษาถึงสถานที่ที่มีการติดต่อการค้า และความสัมพันธ์ที่มีอยู่ระหว่างผู้ซื้อและผู้ขาย ซึ่งจะแสดงออกโดยวิธีการปฏิบัติต่อกันในเรื่องของกิจการธุรกิจ เพื่อจะพิจารณาว่า เขตอยุธยามีการติดต่อกับที่ใดบ้าง และมีรูปแบบการติดต่ออย่างไร ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษาเรื่องนี้ ได้จากโครงการศึกษาวิจัยของสถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ๓ โครงการ ซึ่งศึกษาที่อยุธยาในปี พ.ศ. ๒๕๑๑ – ๒๕๑๒ ได้แก่ โครงการสำรวจภูมิศาสตร์และข่ายการคมนาคมในเขตจังหวัดพระนครศรีอยุธยา โครงการวิจัยนิเวศวิทยาของเขตอยุธยาและโครงการวิจัยตลาด โดยมีแบบสัมภาษณ์และแบบสอบถามเป็นเครื่องมือในการศึกษา บุคคลที่อยู่ในข่ายที่จะต้องสอบถามก็คือ เจ้าของสถานการณ์ธุรกิจต่าง ๆ ในเขตอยุธยา จากการศึกษาทำให้สามารถทราบถึงลักษณะโดยทั่วไปของตลาดอยุธยา ซึ่งเป็นตลาดศูนย์กลางของเขตอยุธยาได้ว่า เป็นตลาดที่มีลักษณะการดำเนินงานโดยทั่วไปไม่ทันสมัยนัก ยังมีการปฏิบัติแบบประเพณีอยู่มาก เช่น มีการต่อรองราคาแทนที่จะกำหนดราคาตายตัว การติดต่อกันขึ้นอยู่กับความเชื่อถือในเครดิตของกันมากกว่าจะมีสัญญา แรงงานที่ใช้ในธุรกิจส่วนใหญ่เกินแรงงานในครอบครัว เป็นต้น เมื่อพิจารณาตัวเจ้าของสถานการธุรกิจโดยตรง ก็พบว่า ส่วนใหญ่เจ้าของสถานการณ์ธุรกิจในเขตอยุธยามีการปฏิบัติการค้าอยู่ในชั้นเปลี่ยนผ่าน คือ มีระดับความทันสมัยสูงขึ้นจากขั้นประเพณีเล็กน้อย และเมื่อพิจารณาทัศนคติก็พบว่า บุคคลที่มีทัศนคติที่ทันสมัยเป็นคนที่มีการปฏิบัติอยู่ในขั้นเปลี่ยนผ่าน และรองส่งไปเป็นคนที่มีการปฏิบัติอยู่ในขั้นประเพณี แสดงว่า เจ้าของสถานการธุรกิจในเขตอยุธยาเป็นบุคคลที่มีทัศนคติที่ค่อนข้างจะทันสมัย ซึ่งทำให้มีแนวโน้มที่พร้อมจะพัฒนาให้ทันสมัยกว่านี้ได้ สำหรับการติดต่อการค้ากับสถานที่ต่าง ๆ เนื่องจากเขตอยุธยาเป็นเขตที่ประชาชนประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก จึงต้องอาศัยสินค้าสำเร็จรูปอื่น ๆ จากตลาดภายนอกมาก ตลาดของสินค้าเข้าจึงไปไกลกว่าตลาดสินค้าออก แต่ตลาดสำคัญที่สุดสำหรับเขตอยุธยาก็คือ ตลาดกรุงเทพฯ ซึ่งเป็นทั้งสถานที่รับซื้อผลผลิตทางเกษตรจากเขตอยุธยา และเป็นที่จ่ายสินค้าที่ตลาดอยุธยาต้องการ ผลก็คือ ถ้ำไม่มีตลาดกรุงเทพฯ ตลาดอยุธยาก็อยู่ไม่ได้ด้วยตนเอง การติดต่อซื้อสินค้าเข้ามาจำหน่ายของเจ้าของสถานการณ์ธุรกิจในเขตอยุธยานั้น ทำไปโดยใช้หลักความเชื่อถือซึ่งกันและกัน โดยอาศัยการเคยติดต่อกันมานานเป็นประจำมากกว่าจะติดต่อเพียงชั่วครั้งชั่วคราว หรือติดต่อกับผู้ที่ไม่คุ้นเคย ซึ่งเป็นลักษณะที่สามารถมองเห็นได้ในสังคมเกษตรกรรมทั่วไป