ทรรศนะเรื่องความสุขในพุทธปรัชญา

Abstract

งานวิจัยเรื่องนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาทรรศนะเกี่ยวกับความสุขในพุทธปรัชญา เพื่อที่จะได้ทราบชัดว่า พุทธปรัชญามีทรรศนะเกี่ยวกับความสุขซึ่งเป็นสิ่งที่มนุษย์ปรารถนาว่าอย่างไร พุทธปรัชญาอธิบายว่าชีวิตตามสภาพที่เป็นไปตามธรรมชาติเป็นทุกข์ จึงทำให้มีผู้เข้าใจผิดว่าพุทธปรัชญามองโลกในแง่ร้าย เป็นทุนิยม (pessimism) แต่ตามความเป็นจริงพุทธปรัชญามิได้มีลักษณะเป็นทุนิยมแต่ประการใด ดังจะเห็นได้จากการที่พุทธปรัชญาแสดงความสุขและปฏิปทาเพื่อเข้าถึงความสุขไว้อย่างสมบูรณ์ อันเป็นเครื่องยืนยันว่า พุทธปรัชญามิได้มองโลกในแง่ร้าย ผู้วิจัยได้พบว่าพุทธปรัชญาแบ่งความสุขออกเป็นสองประเภทคือ โลกียสุข กับโลกุตตรสุขและความสุขทั้งสองประเภทนี้ยังแบ่งเป็นระดับต่าง ๆ กัน ระดับต่ำสุดได้แก่กามสุข และระดับสูงสุดได้แก่นิพพานสุข ตามทรรศนะของพุทธปรัชญา ธรรมชาติของจิตมีหลายระดับ ดังนั้นจึงแสดงความสุขซึ่งบุคคลสามารถเข้าถึงได้ไว้หลายระดับที่แตกต่างกัน เมื่อได้แบ่งความสุขออกเป็นระดับต่าง ๆ กันแล้ว พุทธปรัชญาก็ได้เสนอปฏิปทา เพื่อเข้าถึงความสุขอันเหมาะสมแก่ความสุขแต่ละระดับ ปฏิปทาดังกล่าวแบ่งเป็นสองแบบ คือ (1) ใช้ระดับของบุคคลเป็นเกณฑ์ โดยแบ่งเป็นปฏิปทาสำหรับฆราวาส และปฏิปทาสำหรับบรรพชิต (2) ใช้ระดับของความสุขเป็นเกณฑ์โดยแบ่งเป็นปฏิปทาเพื่อเข้าถึงกามสุข ปฏิปทาเพื่อเข้าถึงฌานสุข และปฏิปทาเพื่อเข้าถึงนิพพานสุข ความสุขในระดับต่าง ๆ และปฏิปทาเพื่อเข้าถึงความสุขมีอยู่จริง ซึ่งจะเห็นได้จากตัวอย่างผู้เข้าถึงความสุข ซึ่งได้พบว่ามีบันทึกไว้มากมายในพระไตรปิฎกและอรรถกถา ผลจากการวิจัยทำให้เราทราบว่า ตามทรรศนะของพุทธปรัชญา ความสุขระดับนิพพานสุข เป็นความสุขสูงสุดของชีวิต เป็นความสุขที่เป็นผลโดยตรงของการดับกิเลสาสวะ ซึ่งเป็นเหตุแห่งความทุกข์ทั้งปวงได้โดยสิ้นเชิง เป็นความสุขที่ผู้มุ่งความดีสูงสุดตามคำสอนของพระพุทธศาสนา สามารถเข้าถึงได้แม้ในชีวิตปัจจุบันด้วยการดำเนินตามมัชฌิมาปฏิปทาหรืออริยมรรคมีองค์แปดที่พระพุทธองค์ทรงค้นพบและวางไว้เป็นหลักปฏิบัติสำหรับพุทธศาสนิกชนทุกคน ผลจากการวิจัยทำให้เราทราบว่า ตามทรรศนะของพุทธปรัชญา ความสุขระดับนิพพานสุข เป็นความสุขสูงสุดของชีวิต เป้นความสุขที่เป็นผลโดยตรงของการดับกิเลสาสวะ ซึ่งเป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์ทั้งปวงได้โดยสิ้นเชิง เป้นความสุขที่ผู้มุ่งความดีสูงสุดตามคำสอนของพระพุทธศาสนา สามารถเข้าถึงได้แม้ชีวิตในปัจจุบันด้วยการดำเนินตามมัชฌิมาปฎิปทาหรืออริมรรคมีองค์แปดที่พระพุทธองค์ทรงค้นพบและวางไว้เป็นหลัก ปฏิบัติสำหรับพุทธศาสนิกชนทุกคน