โครงการธนาคารข้าว : ศึกษาเฉพาะกรณีอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี

Abstract

ประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม ประชาชนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในชนบทเป็นพื้นฐานที่สำคัญของการพัฒนาประเทศ ทั้งทางด้าน เศรษฐกิจ สังคม การการเมืองและการปกครอง การพัฒนาชนบทเป็นวิธีการปรับปรุงมาตรฐานในการดำรงชีวิตของประชาชนในชนบทให้สามารถช่วยตนเองได้ โดยอาศัยความร่วมมือจากรัฐบาล ข้าราชการ และประชาชน โครงการธนาคารข้าวเป็นโครงการหนึ่งในการพัฒนาชมบทเพื่อช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนข้าวบริโภคในระดับหมู่บ้าน โดยให้ชาวบ้านนำข้าวไปฝากไว้กับธนาคารข้าว เพื่อให้ผู้ที่ขาดแคลนข้าวกู้ยืมโดยเสียดอกเบี้ยต่ำและผู้ฝากจะได้ผลตอบแทนส่วนหนึ่ง และอีกส่วนหนึ่งเป็นทุนของธนาคารข้าวเพื่อดำเนินการต่อไป วิทยานิพนธ์เรื่องนี้ มุ่งศึกษาถึงปัจจัยต่าง ๆ ที่มีผลทำให้การจัดตั้งและการดำเนินการของโครงการธนาคารข้าวประสบความสำเร็จหรือล้มเหลว ตลอดจนวิเคราะห์ผลจากการนำโครงการมาใช้ในการปฏิบัติว่ามีอุปสรรคและปัญหาประการใดบ้าง อันจะนำไปสู่ข้อเสนอแนะแนวทางแก้ไขซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่การปรับปรุงโครงการธนาคารข้าวให้มีประสิทธิผลตามวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้ จากการศึกษาวิจัยพบว่า โครงการธนาคารข้าวได้รับการยอมรับและเห็นความสำคัญจากชาวบ้านส่วนใหญ่ ความสำเร็จหรือไม่สำเร็จของธนาคารข้าวมีผลจากปัจจัยต่าง ๆ คือ บทบาทของข้าราชการในการจัดตั้งและสนับสนุนโครงการ ความสามารถของผู้นำในท้องถิ่น ลักษณะการทำงานของกรรมการธนาคารข้าวและการสนับสนุนของชาวบ้าน สำหรับปัญหาและอุปสรรคพบว่าเกิดจากลักษณะการจัดตั้งธนาคารข้าวของข้าราชการที่ไม่สอดคล้องกับสภาพท้องถิ่น ปัญหาเรื่องความพร้อมของชาวบ้านทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และสภาพการเมืองภายในหมู่บ้าน ปัญหาการทำงานของผู้นำท้องถิ่นที่ขาดความสามารถและการเอาใจใส่ในการทำงาน ปัญหาการขัดแย้งภายในหมู่กรรมการธนาคารข้าวเอง และอุปสรรคจากชาวบ้านบางส่วน โดยเฉพาะชาวบ้านที่มีฐานะดีไม่ให้ความร่วมมือเท่าที่ควร แนวทางแก้ไขปัญหาคือ การปรับนโยบาย การสนับสนุนทางด้านงบประมาณจากรัฐบาล การจัดฝึกอบรม การจัดอัตรากำลัง การประสานงาน การติดตามผลและประเมินผล ส่วนการแก้ไขในระดับหมู่บ้านทำได้โดยการฝึกอบรม การปรับปรุงการทำงานของผู้นำและกรรมการ การพบปะและการประชุมร่วมกันของชาวบ้านกับเจ้าหน้าที่ และการเลือกตั้งกรรมการเป็นระยะ เป็นต้น อนึ่ง โครงการธนาคารข้าวยังขาดความเหมาะสมในเรื่องการจัดสรรผลประโยชน์ระหว่างชาวบ้านกลุ่มต่าง ๆ ที่สำคัญในพื้นที่ที่มีปัญหาด้านเศรษฐกิจภายในหมู่บ้าน ควรมีการศึกษาและเลือกสรรโครงการที่เหมาะสมและสอดคล้องกับความต้องการและความพร้อมของชาวบ้านเป็นสำคัญ ดังนั้น จึงควรจัดตั้งธนาคารข้าวในพื้นที่ที่มีปัจจัยต่าง ๆ ในการดำเนินงานพร้อม เพื่อให้โครงการธนาคารข้าวมีโอกาสประสบความสำเร็จและเป็นประโยชน์ต่อชาวบ้านอย่างแท้จริง.