การสถาปนาธรรมยุติกนิกายของวชิรญาณภิกษุ : ปัญหาเรื่องสังฆเภท

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเรื่องการสถาปนาธรรมยุติกนิกายของวชิรญาณภิกษุในประเด็นปัญหาเรื่องสังฆเภท โดยพิจารณาจากพระไตรปิฎกของพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทเป็นเกณฑ์ตัดสิน ผลการวิจัยพบว่าวชิรญาณภิกษุไม่ได้ทรงประกาศแยกการทำสังฆกรรมจากคณะสงฆ์วัดมหาธาตุเหมือนกับเหตุการณ์ในสมัยพุทธกาลที่พระเทวทัตประกาศแยกสังฆกรรมจากคณะสงฆ์ที่พระพุทธเจ้าเป็นประธานและทรงปกครองอยู่ ซึ่งการประกาศดังกล่าวนี้เป็นเกณฑ์ในการตัดสินว่ามีเจตนาในการทำสังฆเภทหรือไม่ ประกอบกับวชิรญาณภิกษุก็ยังไม่ได้ตัดพระองค์ออกจากวัดมหาธาตุอย่างเด็ดขาดเพราะตำหนักที่ประทับของพระองค์นั้นทรงให้สานุศิษย์และไพร่ในพระองค์ดูแลไว้ โดยมีเจ้านายที่ผนวชอยู่ในขณะนั้นช่วยดูแลสานุศิษย์ที่วัดมหาธาตุต่างพระเนตรพระกรรณของวชิรญาณภิกษุ ส่วนพระองค์เองนั้นเสด็จมาประทับที่วัดมหาธาตุเป็นบางเวลา กล่าวได้ว่าวชิรญาณภิกษุไม่ได้แยกตัวออกมาจากคณะสงฆ์เดิมและเมื่อวชิรญาณภิกษุได้เสด็จออกจากวัดมหาธาตุมาประทับที่วัดสมอรายแล้วนั้นอธิบายได้ว่าพระองค์ได้ทรงอยู่นอกเขตสีมาหรือเขตที่พระสงฆ์จะใช้ทำสังฆกรรมต่างๆ ของวัดมหาธาตุ การที่พระองค์จะทำสังฆกรรมในเรื่องต่างๆ ตามกิจของสงฆ์นั้นพระองค์ก็ต้องทำในเขตสีมาของวัดสมอรายเนื่องจากพระองค์ทรงประดับอยู่ที่วัดแห่งนี้ จึงพิจารณาได้ว่าไม่ใช่เรื่องผิดปกติแต่อย่างใดและเมื่อพิจารณาต่อไปอีกว่าในระยะแรกของการสถาปนาธรรมยุติกนิกาย พระสงฆ์ทั้งธรรมยุติกนิกายและมหานิกายยังสามารถร่วมสังฆกรรมกันได้ มีลักษณะเป็นพระสีดอคือไม่ใช่ทั้งธรรมยุติกนิกายและมหานิกาย ขนบธรรมเนียมที่เคร่งครัดจนไม่อาจร่วมสังฆกรรมกับพระสงฆ์มหานิกายของพระสงฆ์ธรรมยุติกนิกายนั้นเพิ่งจะปรากฏเมื่อวชิรญาณภิกษุผู้สถาปนาธรรมยุติกนิกายเสด็จขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 อย่างไรก็ตามพระองค์ได้ทรงพระบรมราชาธิบายว่าพระสงฆ์ทั้งสองนิกายมีความสามัคคีกันดี จึงสรุปได้ว่าการสถาปนาธรรมยุติกนิกายของวชิรญาณภิกษุนั้นไม่ได้เป็นการทำให้สงฆ์แตกแยกกันหรือเป็นสังฆเภทจึงไม่เป็นอนันตริยกรรมอีกด้วย