พัฒนาการของย่านการค้าประตูน้ำ กรุงเทพมหานคร

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมาและพัฒนาการพื้นที่ในย่านการค้าประตูน้ำ ตั้งแต่อดีตจนถึง ปัจจุบัน 2) ศึกษาบทบาทของย่านการค้าประตูน้ำที่เปลี่ยนแปลงไปในช่วงเวลาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 จนถึงปัจจุบัน 3) ศึกษาแนวโน้มและบทบาทของย่านการค้าประตูน้ำในอนาคต 4) เสนอแนะแนวทางการพัฒนาด้านผังเมืองของพื้นที่ย่านการค้าประตูน้ำในอนาคต จากการศึกษา พบว่า พัฒนาการของย่านการค้าประตูน้ำได้เริ่มต้นจากการขุดคลองแสนแสบ บทบาทของพื้นที่ในขณะนั้นเป็นพื้นที่เกษตรกรรมและย่านพักอาศัยชานเมือง ต่อมาเมื่อมีการสร้างถนน ประตูน้ำ ทางรถไฟ และสะพานข้ามคลองแสนแสบ ส่งผลให้เกิดการเชื่อมต่อกับพื้นที่โดยรอบ ทำให้พื้นที่ย่านเปลี่ยนบทบาทเป็นย่านศูนย์กลางคมนาคมขนส่ง ซึ่งจากการเป็นจุดเชื่อมต่อการคมนาคมที่สำคัญระหว่างพื้นที่เมืองชั้นในกับพื้นที่ชานเมืองฝั่งตะวันออก ส่งผลให้เกิดศูนย์กลางการค้าสินค้าทางการเกษตรเติบโตตามขึ้นมา และได้มีการเปลี่ยนแปลงกลายเป็นย่านการค้าที่มีทั้งภาคบริการและอุตสาหกรรมขนาดเล็กภายในพื้นที่ย่าน จนกลายมาเป็นย่านพาณิชยกรรมใจกลางเมืองและจุดเชื่อมต่อของโครงข่ายคมนาคมทางบกและทางน้ำที่สำคัญของเมืองในปัจจุบัน การศึกษาลักษณะทางเศรษฐกิจ สังคม และกายภาพ ของพื้นที่ย่านการค้าประตูน้ำในปัจจุบัน พบว่า พื้นที่มีศักยภาพเป็นศูนย์กลางพาณิชยกรรมใจกลางเมือง ที่สามารถรองรับการขยายตัวทั้งภาคธุรกิจเสื้อผ้าสำเร็จรูป บริการ และการท่องเที่ยวเชิงพาณิชย์ สภาพปัจจุบันของพื้นที่มีการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพอย่างรวดเร็ว ซึ่งมีการใช้ประโยชน์ที่ดินและความหนาแน่นของสิ่งปลูกสร้างในระดับที่สูง และสภาพแวดล้อมของเมืองที่เสื่อมคุณภาพลง ซึ่งถือได้ว่าเมืองกำลังเข้าสู่ช่วงที่มีโครงสร้างทางกายภาพภายในเสื่อมโทรมและความเจริญเติบโตของเมืองที่เสื่อมถอย อันสืบเนื่องมาจากพัฒนาการทางพื้นที่อย่างต่อเนื่องและเป็นระยะเวลายาวนาน ประกอบกับขาดการปรับปรุงฟื้นฟูพื้นที่อย่างจริงจัง ข้อเสนอแนะแนวทางการพัฒนาด้านผังเมืองของพื้นที่ย่านการค้าประตูน้ำ ควรใช้มาตรการทางผังเมือง แนวทางการแก้ไขปรับปรุงด้านกายภาพ เศรษฐกิจ และสังคม โดยใช้การปรับปรุงฟื้นฟูเมือง (Urban Regeneration) ซึ่งเป็นแนวทางที่เหมาะสมกับการวางแผนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านต่างๆ เพื่อสามารถรองรับการพัฒนาทางพื้นที่ของย่านการค้าประตูน้ำในอนาคต ให้ยังคงสภาพความเป็นศูนย์กลางทางการค้าและบริการของกรุงเทพมหานครสืบต่อไป