รูปแบบพื้นที่และการใช้พื้นที่ของย่านพาหุรัด กรุงเทพมหานคร

Abstract

พื้นที่ย่านพาหุรัดเป็นย่านที่มีกิจกรรมทางเศรษฐกิจหลากหลาย มีสินค้าประเภทผ้าตัด อุปกรณ์ตัดเย็บ เสื้อผ้าสำเร็จรูปสารพัดชาติ ทั้งชุดไทย จีน อินเดีย โดยเฉพาะส่าหรี ไปจนถึงเครื่องนอน ของที่ระลึก อาหารแห้ง ฯลฯ โดยมีรูปแบบของการจำหน่ายทั้งปลีกและส่ง พื้นที่ย่านพาหุรัดจึงเป็นย่านที่มี 2 กลุ่มเชื้อชาติหลัก ได้แก่ ชาวไทยเชื้อสายจีน และชาวไทยเชื้อสายซิกข์ โดยชาวไทยเชื้อสายซิกข์จากอินเดียที่เดินทางอพยพเข้ามาค้าขายผ้า ส่วนชาวไทยเชื้อสายจีน เป็นกลุ่มพ่อค้าชาวจีนในสำเพ็งที่ขยับขยายออกมาสร้างอาคารพาณิชย์ขายสินค้าบนสองฟากถนนพาหุรัด อย่างไรก็ตาม กลุ่มชาวไทยเชื้อสายซิกข์เหล่านี้ยังคงรวมตัวกันอย่างเหนียวแน่น โดยสามารถรักษาวัฒนธรรมประเพณี ทั้งการแต่งกาย เครื่องนุ่งห่ม อาหารการกิน การยึดมั่นในพิธีกรรมตามหลักศาสนา โดยมีคุรุดวราศรีคุรุสิงห์สภาเป็นศาสนสถานสำคัญในย่าน ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ย่านพาหุรัดมีการใช้พื้นที่ร่วมกันของ 2 กลุ่มเชื้อชาติหลัก มีรูปแบบพื้นที่ (space patterns) ได้แก่ รูปแบบโครงข่ายการสัญจร รูปแบบความหนาแน่นของมวลอาคารและพื้นที่ว่าง รูปแบบลำดับศักดิ์การเข้าถึงของพื้นที่สาธารณะ และรูปแบบการใช้พื้นที่ (space use patterns) ได้แก่ รูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดินและอาคาร รูปแบบอัตราการสัญจรผ่าน รูปแบบกิจกรรมการจับจองพื้นที่ โดยเฉพาะในพื้นที่สาธารณะที่แตกต่างกันอย่างมีเอกลักษณ์ จากการศึกษาภาคสนาม ทั้งอัตราการสัญจรเพื่อผ่านและเข้าถึง การเลือกเส้นทางนิยมสัญจร และการจับจองพื้นที่เพื่อทำกิจกรรม นอกจากนี้ ลักษณะหลากหลายทางกายภาพนั้น ยังส่งผลถึงประเภท เวลา และกิจกรรมของผู้เข้าใช้พื้นที่ซึ่งเป็นคนเดินเท้าด้วย พื้นที่ย่านพาหุรัดมีทั้งกิจกรรมการพักอาศัย กิจกรรมการค้า กิจกรรมทางศาสนา และสันทนาการต่างๆ ที่ร่วมกันอยู่ภายในพื้นที่อันจำกัด ทำให้แต่ละกลุ่มเชื้อชาติสามารถดำรงรักษารูปแบบทางสังคมและวัฒนธรรมของแต่ละกลุ่มเอาไว้ อย่างไรก็ดี การเติบโตทางเศรษฐกิจทำให้พื้นที่ย่านพาหุรัดมีการจับจองเพื่อการค้าขายเพิ่มมากขึ้น เกิดปัญหาความแออัด เกิดความขัดแย้งในการใช้งานระหว่างผู้สัญจรผ่าน (move through) และผู้ที่สัญจรเข้าสู่ (move to) พื้นที่ภายในย่านเพื่อจับจ่ายซื้อของ หรือขนส่งสินค้าไปยังร้านค้าต่างๆ ในตรอกซอกซอยที่มักมีทางเดินที่คับแคบเข้าถึงที่ลำบาก มีความแออัดเสื่อมโทรมของสิ่งปลูกสร้าง จากผลการวิเคราะห์ดังกล่าว ทำให้สามารถสรุปรูปแบบพื้นที่ (space patterns) และรูปแบบการใช้พื้นที่ (space use patterns) ของ 2 กลุ่มเชื้อชาติ ในพื้นที่ย่านพาหุรัด ว่ามีความแตกต่างกันของการอยู่ร่วมกันระหว่าง 2 กลุ่มดังกล่าวในพื้นที่ คือ มีการกำหนดรูปแบบของพื้นที่ที่เป็นเอกลักษณ์และสอดคล้องกับรูปแบบการใช้พื้นที่ใน 2 ลักษณะที่แตกต่างกัน ที่ยังสามารถดำรงรักษาเอกลักษณ์ทางสังคมและวัฒนธรรมของแต่ละกลุ่มเอาไว้ได้