การศึกษาอัตราการตรวจไม่พบเนื้องอกลำไส้ใหญ่ในการส่องกล้องครั้งแรกโดยวิธีส่องกล้องลำไส้ใหญ่สองครั้งในผู้ป่วยที่ไม่มีอาการผิดปกติและมาตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่

Abstract

ความสำคัญ และที่มาของปัญหางานวิจัย: การส่องกล้องลำไส้ใหญ่เป็นมาตราฐานการตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ แต่ยังคงมีข้อบกพร่องที่สำคัญคือการตรวจผิดพลาดไม่พบเนื้องอกลำไส้ ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่หลังการตรวจคัดกรองด้วยวิธีการส่องกล้องในระยะเวลา 3 - 5 ปี มีหลายปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดการตรวจผิดพลาดไม่พบเนื้องอกจากการส่องกล้องลำไส้ใหญ่ เช่น ปัจจัยลักษณะของเนื้องอก เครื่องมือ เทคนิคการส่องกล้อง เป็นต้น วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาหาอัตราการตรวจไม่พบเนื้องอกลำไส้ใหญ่ในการส่องกล้อง (Miss rate) จำแนกตามตำแหน่ง รูปร่าง ขนาด ชนิด ลักษณะทางพยาธิวิทยาของเนื้องอกลำไส้ใหญ่ และหาปัจจัยที่ส่งผลต่ออัตราการตรวจไม่พบเนื้องอกลำไส้ใหญ่ในการส่องกล้องโดยวิธีส่องกล้องลำไส้ใหญ่สองครั้ง ระเบียบวิธีการวิจัย: ผู้ที่มีอายุระหว่าง 50 - 75 ปีและไม่มีอาการผิดปกติให้สงสัยมะเร็งลำไส้ใหญ่ ที่เข้ารับการตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่ด้วยวิธีส่องกล้องทางเดินอาหารในช่วงระหว่างเดือนมกราคมถึงพฤศจิกายน พ.ศ. 2557 เข้ารับการตรวจหามะเร็งลำไส้ใหญ่ด้วยวิธีการส่องกล้องลำไส้ใหญ่สองครั้ง (Back-to-Back Colonoscopies) โดยการสุ่มเลือกลำดับแพทย์ระบบทางเดินอาหาร 2 จาก 4 คน ที่มีมาตรฐานอัตราการตรวจพบเนื้องอกลำไส้ชนิด adenoma มากกว่า 20% ในระหว่างการส่องกล้องแต่ละครั้งแพทย์จะมองหาและตัดเนื้องอกที่พบออก ผลการส่องกล้องของแพทย์คนแรกจะปกปิดไม่ให้แพทย์ที่จะส่องกล้องคนถัดไปทราบ คุณภาพการเตรียมลำไส้ ระยะเวลาการส่องกล้อง จำนวน ลักษณะ และตำแหน่ง เนื้องอกทั้งหมดจากการส่องกล้องทั้งสองครั้งจะถูกจดบันทึก รวมทั้งส่งเนื้องอกตรวจลักษณะทางพยาธิวิทยา จากนั้นข้อมูลทั้งหมดจะนำมาวิเคราะห์ทางสถิติต่อไป ผลการวิจัย: ผู้เข้าร่วมการวิจัยทั้งหมด 109 คนได้รับการส่องกล้องลำไส้ใหญ่ทั้งหมด 218 ครั้ง ผู้ป่วย 106 คน(97%) มีคุณภาพในการเตรียมลำไส้ดีถึงดีมาก ระยะเวลาเฉลี่ยในการถอยกล้องส่องลำไส้ใหญ่ ครั้งแรกเป็น 12.5 + 10 นาที และครั้งที่สองเป็น 9.1 + 2.9 นาที อัตราการตรวจพบเนื้องอก adenoma, advanced adenoma และมะเร็งลำไส้ใหญ่เป็น 48%, 13% และ 1% ตามลำดับ อัตราการตรวจไม่พบเนื้องอก, เนื้องอก adenoma และ Advanced adenoma ของลำไส้ใหญ่จากการส่องกล้องครั้งแรก เป็น 26.3%, 28.3% และ 21.9% ตามลำดับ ไม่พบการตรวจผิดพลาดของมะเร็งลำไส้ การวิเคราะห์แบบตัวแปรเดียว (univariate analysis) พบว่า เนื้องอกที่มีรูปร่างแบบ non-pedunculated และ ระยะเวลาการถอยกล้องเร็วกว่า 9 นาที เป็นปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้มีโอกาสเกิดการตรวจไม่พบเนื้องอกลำไส้ใหญ่ การวิเคราะห์แบบหลายตัวแปร (Multivariate analysis) พบว่าปัจจัยที่มีผลต่ออัตราการตรวจไม่พบเนื้องอก ได้แก่ เนื้องอกที่มีรูปร่างแบบ non-pedunculated [Odd ratio 11.49 (95%CI : 1.44-91.59) ; P 0.02] และ ระยะเวลาการถอยกล้องเร็วกว่า 9 นาที [Odd ratio 3.02 (95%CI : 1.67-5.45) ; P<0.001] สรุป: จากการศึกษานี้พบว่าอัตราการตรวจไม่พบเนื้องอกลำไส้ใหญ่ในการส่องกล้องเป็น 26.3% โดยปัจจัยที่สำคัญที่ทำให้เกิดความผิดพลาด คือ เนื้องอกที่มีรูปร่างแบบ non-pedunculated และ ระยะเวลาการถอยกล้องเร็วกว่า 9 นาที