ปัจจัยทางกายภาพที่ส่งผลต่อคุณภาพของพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะในศูนย์การค้าชุมชน

Abstract

พื้นที่สาธารณะเป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญของเมือง เนื่องจากเป็นตัวส่งเสริมให้เกิดคุณภาพชีวิต ทั้งในด้านอยู่อาศัย สังคม และเศรษฐกิจ แต่การพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวในเขตเมืองนั้น ได้รับการพิจารณาเป็นลำดับสุดท้าย เนื่องจากการใช้ประโยชน์ที่ดินที่เข้มข้นและมูลค่าที่ดินที่เพิ่มสูงขึ้นทำให้การพัฒนามุ่งเน้นไปที่ พื้นที่ที่สร้างมูลค่า ทั้งนี้ กระบวนการพัฒนาพาณิชยกรรมในรูปแบบของศูนย์การค้าชุมชน (Community Mall) เป็นรูปแบบการค้าปลีกที่มีการให้บริการในย่านหรือชุมชนโดยรอบ เป็นแนวคิดรูปแบบใหม่ของการผสมผสานพื้นที่สาธารณะและพื้นที่พาณิชยกรรมเข้าด้วยกัน โครงการหลายโครงการจึงประสบผลสำเร็จและกลายเป็นพื้นที่กึ่งสาธารณะของเมือง แต่ยังมีบางโครงการที่ประสบความล้มเหลว งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษารูปแบบทางกายภาพของพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะในศูนย์การค้าชุมชน 2)ประเมินคุณภาพของพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะในศูนย์การค้าชุมชน 3) ศึกษาพฤติกรรมของผู้ใช้งานในพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะในศูนย์การค้าชุมชน4) ระบุองค์ประกอบทางกายภาพเพื่อหาแนวทางการออกแบบ โดยการวิเคราะห์พื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะของศูนย์การค้าชุมชนเมืองจำนวนทั้งหมด 14 แห่งในเขตกรุงเทพมหานครชั้นในเพื่อจำแนกรูปแบบทางกายภาพของพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะและวิเคราะห์ความสัมพันธ์กับคุณภาพของพื้นทีและการใช้ประโยชน์ ผลการศึกษาพบว่ารูปแบบของพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะของศูนย์การค้าชุมชนแบ่งตามลักษณะของการใช้งานได้ 3 รูปแบบดังนี้ 1) พื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะลักษณะรูปแบบลานโล่งผสานกับพื้นที่หรือทาง 2) พื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะลักษณะรูปแบบลานปิดล้อมผสานกับพื้นที่หรือทางสัญจร 3) พื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะลักษณะรูปแบบทางสัญจรเชื่อมต่อด้านหน้าอาคาร โดยพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะของศูนย์การค้าชุมชนที่มีรูปแบบลานโล่งผสานกับพื้นที่สัญจรมีการออกแบบปัจจัยในเชิงพื้นที่ที่ค่าความเป็นสาธารณะมากกว่ารูปแบบอื่นโดยปัจจัยที่ส่งผลต่อค่าความเป็นสาธารณะมาก ดังแสดงผลสอดคล้องกับจำนวนการใช้งาน โดยมีปัจจัยเกื้อหนุนได้แก่ การเข้าถึงที่สามารถเข้าถึงได้โดยตรงจากถนนหลักและทางเท้าสาธารณะ การเชื่อมต่อที่มีการเชื่อมโยงไปสู่พื้นที่สาธารณะอื่นในรูปแบบของเส้นทางลัดที่เชื่อมไปยังพื้นที่รอบข้าง เป็นการเพิ่มโอกาสในการใช้พื้นที่ของโครงการนั้น และพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะของศูนย์การค้าชุมชนนี้มีอัตราส่วนในการเปิดพื้นที่เทียบกับความกว้างของที่ดินในอัตราส่วนที่มากกว่า 50% รูปแบบรอยต่อระหว่างโครงการกับพื้นที่โดยรอบมีการออกแบบโปร่งที่ส่งผลให้ง่ายต่อการมองเห็น ขนาดพื้นที่ที่คนสามารถเข้าไปใช้งานมีอัตราส่วนมากกว่า 40% ของพื้นที่ก่อสร้างในระดับชั้นที่เชื่อมต่อกับทางสาธารณะ และเป็นพื้นที่ที่มีความร่มเงา จากปัจจัยข้างต้นส่งผลให้โครงการมีค่าความเป็นสาธารณะมากขึ้น และมีความสัมพันธ์สอดคล้องกับการใช้งานที่หลากหลาย โดยมีค่าระดับความสัมพันธ์ (Correlation) อยู่ที่ 0.72 เป็นค่าในระดับที่สูง แสดงถึงการออกแบบทางกายภาพที่มีองค์ประกอบส่งเสริมให้พื้นที่ มีความเป็นสาธารณะตามแนวทางการออกแบบที่ดี จะส่งผลให้พื้นที่นั้นมีความอเนกประโยชน์สูง เกณฑ์ดังกล่าวสามารถเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางการออกแบบและเชื่อมต่อพื้นที่ของศูนย์การค้าชุมชนเพื่อให้เกิดคุณค่าและการใช้งาน