การแทรกแซงของรัฐในทางเศรษฐกิจ ในขอบเขตของกฎหมายมหาชน

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาถึงการแทรกแซงของรัฐในทางเศรษฐกิจในขอบเขตของกฎหมายมหาชน เนื่องจาก ณ ปัจจุบันระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยเป็นระบบผสมที่ยอมรับให้เอกชนมีเสรีภาพในการประกอบการค้าและอุตสาหกรรม ขณะเดียวกันก็ยอมรับว่ารัฐจำเป็นที่จะต้องมีบทบาทในการเข้าแทรกแซงทางเศรษฐกิจ เพื่อประกันความสมดุลในทางเศรษฐกิจด้วยการส่งเสริมสนับสนุนความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง และมีมาตรการที่เหมาะสมในการจัดการปัญหาเศรษฐกิจที่เกิดขึ้น ตลอดจน เข้าแทรกแซงเพื่อป้องกันและลดความขัดแย้งในสังคม อย่างไรก็ตามหากรัฐเข้าแทรกแซงทางเศรษฐกิจเกินขอบเขตของกฎหมายมหาชนการแทรกแซงดังกล่าวนั้นก็อาจกระทบต่อสารัตถะแห่งสิทธิเสรีภาพของปัจเจกชนได้ จากการศึกษารัฐธรรมนูญ แห่งราชอาณาจักรไทยตั้งแต่ฉบับแรกถึงฉบับปัจจุบัน ทำให้ทราบว่ารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (พุทธศักราช 2540) มีบทบัญญัติที่ให้รัฐเข้าแทรกแซงทางเศรษฐกิจไว้อย่างกว้างขวางกว่ารัฐธรรมนูญฉบับอื่น ๆ ดังปรากฏตามบทบัญญัติใน มาตรา 87 วรรคท้าย และมาตรา 50 วรรคสอง จากบทบัญญัติดังกล่าวสะท้อนให้เห็นว่าไม่ว่ารัฐจะ เข้าแทรกแรงทางเศรษฐกิจด้วยเหตุใดก็จะเข้ากรณีตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติไว้ การแทรกแซงทางเศรษฐกิจนั้นรัฐอาจเข้าดำเนินการเองหรือไม่เข้าดำเนินการเอง เช่น การใช้วิธีการวางนโยบายเศรษฐกิจ การให้ความสนับสนุนการดำเนิน การทางเศรษฐกิจของเอกชน หรือ การควบคุมกำกับดูแลทางเศรษฐกิจ เป็นต้น สำหรับวิธีการตามกฎหมายมหาชนที่รัฐนำมาใช้ในการแทรกแซงทางเศรษฐกิจอาจกระทำได้โดยการตราพระราชบัญญัติ หรือกระทำโดยการออกนิติกรรมทางปกครอง อย่างไรก็ตามการแทรกแซงของรัฐในทางเศรษฐกิจเป็นการจำกัดสิทธิเสรีภาพของปัจเจกชน ดังนั้นนอกจากการแทรกแซงทางเศรษฐกิจจะอยู่ภายใต้กรอบของบทบัญญัติที่รัฐธรรมนูญให้ไว้แล้ว การจำกัดสิทธิเสรีภาพหรือการเข้าแทรกแซงทางเศรษฐกิจดังกล่าวยังจะต้องอยู่ภายใต้หลักนิติรัฐ ซึ่งหลักนิติรัฐมีทฤษฎีที่สืบเนื่องคือ หลักความชอบด้วยรัฐธรรมนูญและหลักความชอบด้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง สำหรับองค์กรที่ทำหน้าที่ในการควบคุมการแทรกแซงทางเศรษฐกิจของรัฐที่ให้หลักประกันสิทธิเสรีภาพของ ปัจเจกชนได้ดีที่สุดคือการควบคุมโดยองค์กรตุลาการ กรณีที่การแทรกแซงทางเศรษฐกิจกระทำโดยการตราพระราชบัญญัติองค์กรที่ทำหน้าที่ในการควบคุมคือศาลรัฐธรรมนูญ แต่หากการแทรกแซงทางเศรษฐกิจกระทำโดยการออกนิติกรรมทางปกครอง กรณีดังกล่าวจะอยู่ภายใต้การควบคุมโดยศาลปกครอง จากการศึกษาคำพิพากษาที่เกี่ยวกับการแทรกแซงของรัฐในทางเศรษฐกิจของศาลปกครองพบว่า การทำคำพิพากษาของศาลปกครองนั้นจะวิเคราะห์ถึงเหตุแห่งการแทรกแซงว่ามีความจำเป็น หรือได้สัดส่วนหรือไม่ ส่วนคำวินิจฉัยกลางของศาลรัฐธรรมนูญที่เกี่ยวกับการแทรกแซงของรัฐในทางเศรษฐกิจนี้ส่วนใหญ่จะพิจารณาเพียงว่า การแทรกแซงดังกล่าวเป็นไปตามบทบัญญัติที่รัฐธรรมนูญให้ไว้หรือไม่ ซึ่งผู้เขียนขอเสนอแนะว่า นอกจากคำนึงถึงเฉพาะบทบัญญัติตามรัฐธรรมนูญแล้ว ยังควรที่จะต้องคำนึงถึงหลักกฎหมายมหาชนอื่นที่มีได้มีการบัญญัติรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญประกอบด้วย