พระเครื่องกับพระพุทธศาสนาในประเทศไทยปัจจุบัน

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา ความเชื่อ แนวคิด ความศรัทธา ของชาวไทยที่นับถือศาสนาพุทธที่มีต่อพระเครื่อง ในด้านความสอดคล้องหรือขัดแย้งกับหลักคำสอน ของพระพุทธศาสนา รวมถึงศึกษาบทบาทของพระเครื่องต่อสังคมไทยที่เกี่ยวโยง และมีผลกระทบต่อพระพุทธศาสนาในปัจจุบัน โดยศึกษาข้อมูลที่เกี่ยวข้องจากหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา และนำมาวิเคราะห์กับสภาพการณ์ของสังคมไทยในปัจจุบัน ร่วมกับข้อมูลที่ได้จากแบบสอบถาม ในการสำรวจภาคสนาม โดยการวิจัยจากกลุ่มตัวอย่าง 3 กลุ่ม อันได้แก่ กลุ่มผู้จำหน่ายพระเครื่องและผู้นิยมสะสมพระเครื่อง กลุ่มพระภิกษุ-สามเณร และกลุ่มพุทธศาสนิกชน-ประชาชนทั่วไป ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่ นับถือพระเครื่องว่า เป็นสัญลักษณ์และวัตถุมงคลทางศาสนา แต่ด้านความเชื่อในการนับถือมีความแตกต่างกันออกไป ส่วนหนึ่งเชื่อว่าสามารถอธิษฐานอ้อนวอนขอในความศักดิ์สิทธิ์ของพระเครื่อง เพื่อให้มีโชคลาภ เมตตามหานิยมหรือมีอิทธิฤทธิ์-ปาฎิหาริย์ คุ้มครองให้ปลอดภัยได้ ซึ่งเป็นความเชื่อที่ไม่สอดคล้องกับหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา และพบว่าพระเครื่องมีบทบาทและอิทธิพลต่อการนับถือพระพุทธศาสนาในรูปแบบต่าง ๆ กัน เช่น การใช้เป็นสิ่งยึดเหนี่ยวทางใจ เพื่อให้ระลึกถึงพระรัตนตรัยเพื่อให้ระลึกถึงคำสอนของพระพุทธศาสนา เป็นต้น และยังพบว่าปัจจุบัน พระเครื่องถูกนำมาใช้เป็นสินค้า มีการซื้อขายในตลาดและแวดวงผู้นิยมพระเครื่องอย่างแพร่หลาย ซึ่งเรียกสภาวะการณ์เช่นนี้ว่า "พุทธพานิชย์" และมีการขยายตัวอย่างกว้างขวางในทุกระดับสังคมของไทย