การวิเคราะห์เพลงเชิดหุ่นกระบอก

Abstract

เพลงเชิดหุ่นกระบอก เป็นเพลงที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงอีกเพลงหนึ่ง แต่มีความแตกต่างไปจากเพลงอื่น ด้วยเหตุที่ผู้บรรเลงซออู้ต้องใช้ปฏิภาณ และความสามารถในการสร้างทำนองทางบรรเลงให้เกิดความกลมกลืนไปกับทำนองร้อง ในการวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ เพื่อศึกษาวิเคราะห์รูปแบบวิธีการดำเนินทำนองของเพลงเชิดหุ่นกระบอกจากทางร้อง และทางบรรเลง รวมทั้งความสัมพันธ์ของทางทั้งสอง จากบทหุ่นกระบอก เรื่องพระอภัยมณี ตอนหนีนางผีเสื้อสมุทร เพื่อให้ทราบถึงที่มาของเพลงเชิดหุ่นกระบอก ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการดำเนินทำนองทางร้องนั้นมีที่มาจากทำนองเสนาะ และบางส่วนของเพลงสังขารากับเพลงธรณีร้องไห้ ส่วนทางบรรเลงมีการสร้างทำนองขึ้นจากเสียงตกของทำนองทางร้อง โดยทั้งสองทางต่างก็ใช้กลุ่มเสียง ม ฟ ซ X ท ด เช่นเดียวกัน การจบเพลงมี 3 ลักษณะ คือ ลงจบเพื่อเจรจาหรือบรรเลงเพลงสองชั้น เพลงร่าย ด้วยเสียงโดหรือเสียงซอล ลงจบเพื่อบรรเลงเพลงเชิด เสมอ ลา รัว ด้วยเสียงโด และจบเพื่อบรรเลงเพลงโอดด้วยเสียงซอล ในเรื่องที่มานั้นการแสดงหุ่นกระบอกได้รับแบบอย่างมาจากการแสดงหุ่นของชาวจีนไหหลำ และเริ่มแสดงครั้งแรกที่จังหวัดสุโขทัย เมื่อปี พ.ศ. 2435 เรื่องราวที่นิยมนำมาแสดงหุ่นกระบอก คือเรื่องพระอภัยมณี ของสุนทรภู่ ด้วยเนื้อเรื่องแต่ละฉากนั้นมีความสัมพันธ์กันทำให้ชวนติดตาม และยังสะท้อนให้เห็นสัจธรรมในการดำเนินชีวิต