Abstract:
การวิจัยนี้มิวัตถุประสงค์เพี่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับสถาบันอุดมศึกษาของรัฐในกำกับ และเสนอรูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับสถาบันอุดมศึกษาของรัฐในกำกับตาม พ.ร.บ. การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ประกอบด้วยความสัมพันธ์ด้านนโยบายและแผน ด้านมาตรฐานอุดมศึกษา ด้านการสนับสนุนทรัพยากร และด้านการติดตาม ตรวจสอบ และ ประเมินผล โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงบรรยาย (Descriptive Research) กลุ่มตัวอย่างในการวิจัยได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านอุดมศึกษาและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการร่าง พ.ร.บ. การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ผู้บริหารหน่วยงานของรัฐพี่เกี่ยวข้อง และผู้บริหารสถาบันอุดมศึกษาของรัฐรวม 30 คน เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ จากนั้นจัดประชุมกลุ่มสนทนา (Focused Group Discussion) ตามประเด็นความสัมพันธ์ เพี่อร่างรูปแบบ และจัดประชุมผู้ทรงคุณวุฒิ (Connoisseurship) เพี่อตรวจสอบรูปแบบที่สร้างขึ้น สรุปผลการวิจัยได้ดังนี้ ความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับสถาบันอุดมศึกษาของรัฐในกำกับ เป็นความสัมพันธ์เชิงกำกับและตรวจสอบ โดยรัฐกำกับในเชิงนโยบาย แผน และมาตรฐาน และใช้การสนับสนุนงบประมาณ และการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล เป็นกลไกในการกำกับ โดยยืดหลักการกระจายอำนาจ การมีส่วนร่วม การบริหารจัดการที่ดี และหลักการตาม พ.ร.บ. การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ให้มหาวิทยาลัยในกำกับมิอิสระคล่องตัวในการบริหารจัดการ ให้การดำเนินงานสิ้นสุดพี่ระดับสภามหาวิทยาลัยมากที่สุด ความสัมพันธ์ในด้านนโยบายและแผนนั้น รัฐต้องกำหนดนโยบายและแผนพัฒนาอุดมศึกษาพี่ชัดเจน กำหนดเป้าหมายการผลิตกำลังคนและทำความตกลงกับมหาวิทยาลัยเพี่อให้ดำเนินการผลิตตามจำนวน สาขาวิชา และงบประมาณตามพี่ตกลง เพี่อให้เกิดการแข่งขันโดยคำนึงถึงคุณภาพและประสิทธิภาพ ในด้านมาตรฐานอุดมศึกษา รัฐกำหนดมาตรฐานเป็นกรอบกว้าง เป็นมาตรฐานกลางที่มีความยืดหยุ่น เป็นมาตรฐานสากล และเป็นมาตรฐานเดียวกัน ที่ใช้กันทุกสถาบัน ควรกำหนดมาตรฐานบัณฑิต ที่เป็นมาตรฐาน ผลผลิต (output) และผลที่ตามมา (outcome) และใช้การประกันคุณภาพภายในและภายนอก เป็นกลไกพัฒนาไปสู่มาตรฐานพี่ดีขึ้น ความสัมพันธ์ในด้านการการสนับสบุนงบประมาณ รัฐควรจัดสรรให้สถาบันในกำกับในลักษณะเงินอุดหนุนทั่วไป (Block Grants) คิดจากค่าใช้จ่ายต่อหัว แต่ละสาขาวิชา โดยเน้นผลการดำเนินงาน และคำนึงถึงเอกลักษณ์ของแต่ละแห่งทั้งควรมีเงินสมทบเพิ่มสำหรับคุณภาพที่เพิ่มขึ้น ใช้การจัดสรรงบประมาณเป็นกลไกกำกับนโยบาย แผน พัฒนาคุณภาพและมาตรฐานของสถาบัน โดยให้คณะกรรมการ/สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา มีบทบาทในการจัดสรรระดับสถาบัน และควรมีรูปแบบการจัดสรรที่หลากหลาย นอกจากนี้รัฐต้องมีระบบติดตาม ตรวจสอบและประเมินผลการดำเนินงานของสถาบันพี่เข้มแข็ง จริงจัง และเชื่อมโยงกับการสนับสนุนงบประมาณ โดยเน้นการติดตาม ประเมินผล ประสิทธิภาพ ประสิทธิผลการปฏิบัติงานตามนโยบายและแผนและตรวจสอบการใช้เงิน ในลักษณะตรวจสอบภายหลัง (Post Auditing) ขณะเดียวกันกับสถาบันอุดมศึกษาต้องมีระบบควบคุมตรวจสอบภายในและระบบการรายงานที่ดี เชื่อถือได้
