การเจริญเติบโตของเมืองและการขยายตัวของชุมชนในพื้นที่โดยรอบโบราณสถาน : กรณีศึกษาเมืองนครปฐม

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการกระจายตัวของโบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากรการขยายตัวของเมืองนครปฐม รวมถึงการวิเคราะห์ผลกระทบจากการขยายตัวของชุมชนโดยรอบที่มีต่อการทำลายคุณค่าของโบราณสถาน นำมาซึ่งการเสนอแนะแนวทางเพื่อการพัฒนาเมืองและอนุรักษ์โบราณสถานเพื่อดำรงคุณค่าและเอกลักษณ์ของเมืองนครปฐม จากการศึกษาพบว่า เมืองมีการขยายตัวเพื่อรองรับการอยู่อาศัยมากที่สุด มีรูปแบบเปลี่ยนแปลงจากรูปแบบลิ่มตามแนวราบเป็นรูปแบบการขยายตัวตามแนวเส้นทางคมนาคม ทิศทางการขยายตัวมีแนวโน้มที่การขยายตัวไปในทิศตะวันออก-ตะวันตก และทิศใต้ ส่วนการขยายตัวของชุมชนในพื้นที่โดยรอบโบราณสถาน พบว่ามีการขยายตัวของพื้นที่พักอาศัย พาณิชยกรรมและอุตสาหกรรมเพิ่มมากขึ้น ทำให้เกิดการใช้ที่ดินที่ไม่เหมาะสมซึ่งส่งผลกระทบต่อคุณค่าของโบราณสถาน ได้แก่ การรุกล้ำและบดบังโบราณสถาน ความสกปรกและไม่เป็นระเบียบการก่อให้เกิดมลพิษ การจราจรติดขัดคับคั่ง และการประกอบกิจกรรมที่ขัดแย้งต่อคุณค่าและเอกลักษณ์ของบริเวณโบราณสถาน จำเป็นต้องหาแนวทางในการจัดการการใช้ที่ดินของเมืองและพื้นที่โดยรอบโบราณสถาน เพื่อควบคุมการใช้ที่ดินและกิจกรรมให้เอื้อประโยชน์ทั้งต่อการอนุรักษ์และพัฒนาชุมชนเมือง การเสนอแนวทางการพัฒนาเมืองและพื้นที่โบราณสถาน สามารถจำแนกออกเป็น 2 ระดับ คือ ระดับเมืองและระดับย่าน ในระดับเมือง ได้เสนอแนะแนวทางแบ่งออกเป็น 3 พื้นที่ ได้แก่ พื้นที่อนุรักษ์ พื้นที่กึ่งอนุรักษ์ และพื้นที่เพื่อการพัฒนาและรองรับการขยายตัวของชุมชนซึ่งมีมาตรการและข้อบังคับการใช้ที่ดินแตกต่างกัน ส่วนในระดับย่าน ได้กำหนดแนวทางการจัดการให้เหมาะสมกับพื้นที่โบราณสถานและชุมชนโดยรอบ 4 ย่าน ได้แก่ ย่านสนามจันทร์ ย่านองค์ปฐมเจดีย์ ย่านวัดพระประโทณเจดีย์ฯ ย่านวัดพระเมรุ รวมทั้งได้เสนอแนวทางปรับปรุงมาตรการทางกฎหมาย การประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน และส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน เพื่อสนับสนุนให้เกิดการอนุรักษ์ร่วมกับการพัฒนาอย่างต่อเนื่องและสอดคล้องของพื้นที่โบราณสถานและชุมชน