ปัญหาหลักกฎหมายว่าด้วยมัดจำ

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีความมุ่งหมายเพื่อศึกษาปัญหาหลักกฎหมายว่าด้วยมัดจำตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 377 และ 378 และพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 7 โดยมุ่งศึกษาในปัญหาเรื่องการตกลงให้มัดจำเป็นการชำระหนี้บางส่วนในขณะที่ยังไม่มีชำระหนี้โดยชอบ การตกลงจะให้มัดจำ การบังคับตามข้อตกลงเกี่ยวกับมัดจำกรณีการริบมัดจำ และการกำหนดหลักการให้ศาลมีอำนาจปรับลดมัดจำลงได้เท่าความเสียหายที่แท้จริง ว่าขัดหรือแย้งกับพื้นฐานทางกฎหมายและวัตถุประสงค์ของมัดจำหรือไม่ ผลการวิจัยพบว่า 1. ตามความคิดพื้นฐานทางกฎหมาย มัดจำไม่ใช่การชำระหนี้บางส่วน เว้นแต่จะมีการชำระหนี้โดยชอบแล้วตามมาตรา 378(1) คู่สัญญาจึงไม่สามารถตกลงให้มัดจำเป็นการชำระหนี้บางส่วนตั้งแต่ขณะที่ยังไม่มีการชำระหนี้โดยชอบได้ 2. มาตรา 377 บัญญัติให้มัดจำต้องส่งมอบเมื่อเข้าทำสัญญา ระยะเวลาส่งมอบมัดจำจึงเป็นสาระสำคัญ คู่สัญญาจึงไม่อาจตกลงจะให้มัดจำแก่กันได้ 3. คำว่า "ละเลยไม่ชำระหนี้" ตามมาตรา 378(2) ไม่จำต้องถึงขนาดผิดนัด ดังนั้น เพียงแต่ผู้วางมัดจำมีความรับผิดบางประการในการชำระหนี้ผู้รับมัดจำก็มีสิทธิริบมัดจำได้แล้ว 4. การที่พระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 7 บัญญัติให้ศาลมีอำนาจปรับลดมัดจำลงได้เท่าความเสียหายที่แท้จริง มัดจำจึงมีฐานะเป็นค่าเสียหายด้วย แต่จากความเป็นมาทางประวัติศาสตร์ ที่มา และแนวคิดในการบัญญัติกฎหมายว่าด้วยมัดจำของไทย มัดจำไม่มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นค่าเสียหายแต่อย่างใด บทบัญญัติมาตรา 7 จึงขัดกับพื้นฐานทางกฎหมายและวัตถุประสงค์ของมัดจำ จากผลการวิจัยดังกล่าว ผู้วิจัยจึงเห็นควรเสนอให้ยกเลิกบทบัญญัติมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 และใช้หลักการตีความโดยถือว่ามัดจำที่สูงเกินส่วนนั้นมีฐานะเป็นเบี้ยปรับเพื่อปรับลดจำนวนเงินที่จะริบลงตามบทบัญญัติในเรื่องเบี้ยปรับแทน