การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและองค์ประกอบทางกายภาพของเมืองแม่ฮ่องสอน

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและองค์ประกอบทางกายภาพของเมืองแม่ฮ่องสอนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน 2) ศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและองค์ประกอบทางกายภาพของเมือง โดยใช้วิธีการศึกษาจากการใช้ภาพถ่ายทางอากาศ แผนที่ดิจิตอล (GIS) การสำรวจและการสัมภาษณ์ ทั้งนี้ ในการศึกษาได้แบ่งช่วงเวลาการศึกษาออกเป็น 3 ยุค แบ่งโครงสร้างและองค์ประกอบทางกายภาพออกเป็น 4 ด้าน ได้แก่ 1) ลักษณะภูมิประเทศและอาณาเขต 2) ลักษณะโครงสร้างพื้นฐาน 3) รูปแบบการใช้ที่ดิน และ 4) ลักษณะสิ่งปลูกสร้าง เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงในครั้งนี้ จากการศึกษาพบว่า เมืองแม่ฮ่องสอนเป็นเมืองที่มีโครงสร้างและองค์ประกอบทางกายภาพที่มีแบบแผนของเมืองไทยใหญ่(ไต) ในระยะเวลาที่ผ่านมา เกิดการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและองค์ประกอบทางกายภาพของเมืองในทั้ง 4 ด้านอย่างเห็นได้ชัด กล่าวคือ 1) ลักษณะภูมิประเทศและอาณาเขต มีการขยายตัวของเมืองไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองอย่างมาก 2) ลักษณะโครงสร้างพื้นฐาน ได้มีการพัฒนาเส้นทางคมนาคมที่เชื่อมกับภายนอกเมืองและพัฒนาเส้นทางคมนาคมในเมือง ทำให้มีการคมนาคมที่สะดวกมากขึ้น และเป็นตัวนำการเติบโตของเมือง 3) รูปแบบการใช้ที่ดินมีประเภทพื้นที่พาณิชยกรรมเพิ่มขึ้น 2 แห่งของเมือง และ 4) ลักษณะสิ่งปลูกสร้างนั้นเกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านสถาปัตยกรรมของอาคารบ้านเรือน และรูปแบบการตั้งเป็นกลุ่มบ้าน หรือป๊อก เปลี่ยนไปเป็นการเกาะตัวไปตามเส้นทางคมนาคมแทน โดยมีปัจจัยสำคัญคือ นโยบายของรัฐ ได้แก่ การพัฒนาโครงข่ายถนนและสนามบิน และเมืองแม่ฮ่องสอนพัฒนาได้รับการพัฒนาให้เป็นเมืองท่องเที่ยวทางธรรมชาติและศิลปวัฒนธรรม ทั้งนี้องค์ประกอบสำคัญที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางกายภาพ และองค์ประกอบของเมืองแม่ฮ่องสอน คือ 1) ความเชื่อทางศาสนาพุทธและคติความเชื่อพื้นถิ่นของชาวไทยใหญ่ 2) ปัจจัยด้านนโยบายการพัฒนาของรัฐ 3) ช่วงเวลาการเปลี่ยนแปลงของเมือง 3 ยุคจนถึงปัจจุบัน ข้อเสนอแนะจากการศึกษาวิจัยในการพัฒนาเมืองแม่ฮ่องสอน ควรคำนึงถึงการอนุรักษ์เอกลักษณ์ทางกายภาพของเมืองและวัฒนธรรมประเพณีของชาวไทยใหญ่ ซึ่งในขณะเดียวกันก็ยังสามารถคงความสำคัญทางเศรษฐกิจและสังคมด้านการท่องเที่ยวของเมืองได้