การพัฒนาระบบระงับข้อพิพาทในอาเซียน : บทเรียนจากระบบระงับข้อพิพาทในภูมิภาคอื่นๆ

Abstract

การจัดตั้งกลไกระงับข้อพิพาทของอาเซียนนั้นถูกระบุไว้ในกฎบัตรอาเซียนตามมาตรา 25 โดยมาตรา 24 ของกฎบัตรอาเซียน กำหนดให้รัฐสมาชิกระงับข้อพิพาทที่เกี่ยวข้องกับตราสารเฉพาะของอาเซียน โดยมีระบบและขั้นตอนการดำเนินการที่กำหนดไว้ในตราสารนั้นๆอยู้แล้ว ทำให้เกิดประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการจัดตั้งกลไกระงับข้อพิพาท กล่าวคือ กลไกระงับข้อพิพาทที่จะจัดตั้งขึ้นตามมาตรา 25 ของกฎบัตรอาเซียนจะมีลักษณะเช่นใด จากการศึกษาระบบระงับข้อพิพาทภายใต้องค์การระหว่างประเทศส่วนภูมิภาคอื่น พบว่าการระงับข้อพิพาทนั้นเน้นวิธีทางการทูตเป็นหลัก ส่วนวิธีการทางกฏหมายนั้นสหภาพยุโรป ยังคงเป็นองค์กรระหว่างประเทศส่วนภูมิภาคที่ประสบความสำเร็จในการใช้ศาลยุติธรรมแห่งสหภาพยุโรป ในการระงับข้อพิพาทระหว่างรัฐสมาชิก ในขณะที่องค์กรส่วนภูมิภาคอื่นแม้ว่าจะมีศาลส่วนภูมิภาค ดังเช่นกรณีสหภาพแอฟิกา แต่ก็ไม่เคยมีการนำคดีเข้าสู่ระบบระงับข้อพิพาทดังกล่าว ความนิยมในการใช้ศาลยุติธรรมระหว่างประเทศเป็นเครื่องชี้ให้เห็นว่าบรรดารัฐสมาชิกขององค์การระหว่างประเทศส่วนภูมิภาค ไม่เชื่อมั่นในระบบระงับข้อพิพาทภายในองค์การ นอกจากนี้ยังพบว่าวิธีการอนุญาโตตุลาการซึ่งเป็นวิธีการระงับข้อพิพาทแบบกึ่งตุลาการ และเป็นวิธีที่นิยมแพร่หลายขึ้นในระบบระงับข้อพิพาทขององค์กรระหว่างประเทศส่วนภูมิภาค ด้วยลักษณะที่ไม่เข้มงวดเหมือนดังเช่นวิธีการของศาลส่วนภูมิภาค อย่างไรก็ดีพบว่าวิธีการอนุญาโตตุลาการนั้นเป็นวิธีที่เหมาะสมในการจัดตั้งกลไกระงับข้อพิพาทของอาเซียน เนื่องจากเป็นวิธีที่สอดคล้องกับวิถีอาเซียนที่ไม่ต้องการระบบระงับข้อพิพาทที่เข้มงวดจนเกินไป และในส่วนของการพัฒนาระบบระงับข้อพิพาทในภูมิภาคเพื่อให้รัฐสมาชิกมีความเชื่อมั่นในระบบมากยิ่งขึ้น ผู้เขียนได้เสนอแนวคิดที่มีต่อปัญหาดังกล่าว อันจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาระบบระงับข้อพิพาทของอาเซียนต่อไป