ความสัมพันธ์ระหว่างความคิดเรื่องบุญกับนิพพานในพุทธปรัชญาเถรวาท

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างความคิดเรื่องบุญกับนิพพาน ในพุทธปรัชญาเถรวาท ในฐานะที่ต่างก็เป็นความคิดหนึ่งที่สำคัญมากในระบบปรัชญาเดียวกัน ผลการวิจัยพบว่า ความคิดเรื่องวิธีการทำบุญ ตามหลักบุญกริยาวัตถุ อันได้แก่ ทาน ศีล ภาวนา เป็นความคิด พื้นฐานที่มาของความคิดจากมัชฌิมาปฏิปทา เช่นเดียวกับความคิดเรื่องวิธีปฏิบัติเพื่อเข้าถึงนิพพานอันได้แก่อริยมรรคมี องค์ 8 หรือไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา ส่วนความคิดเรื่องการให้ผลของบุญซึ่งเน้นถึงการให้ผลที่เป็นความสุขทาง โรกียะในชาติปัจจุบัน และการให้ผลต่อการเกิดใหม่ในชาติหน้า ที่จะได้เกิดในสุคติเป็นมนุษย์หรือเทวดานั้น มิได้เป็นความคิดที่ขัดแย้งกับความคิดเรื่องนิพพานอันเป็นภาวะที่พ้นไปจากการเวียนว่ายตายเกิดแต่อย่างใด เพราะการอธิบาย ถึงการให้ผลของบุญนั้น พระพุทธศาสนาอธิบายคามหลักความจริงของกฎแห่งกรรมอันเป็นกฎธรรมชาติ กล่าวคือเมื่อผู้ปฏิบัติลงมือทำความดีได้ในระดับหนึ่ง ผลที่เกิดจากการทำความดีนั้นย่อมเกิดขึ้นแก่ผู้ปฏิบัติทั้งในด้านวัตถุและด้านจิตใจ อย่างไรก็ตามพระพุทธเจ้ามิได้สอนให้มนุษย์หยุดอยู่แค่การทำความดีในระดับบุญซึ่งเป็นโลกิยะเท่านั้น แต่ทรงเน้นให้ก้าวสู่ขั้นนิพพาน ด้วยการลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง ซึ่งจะสามารถปฏิบัติได้ง่ายขึ้น หากมีบารมีที่ได้สั่งสมมาจากการทำบุญ เพราะฉะนั้นความคิดเรื่องการทำบุญและการให้ผลของบุญนั้น ในที่สุดแล้วจึงเป็นความคิดที่ส่งเสริมสนับสนุน และเป็นไปเพื่อความคิดเรื่องนิพพาน ดังนั้นการวิจัยเรื่องนี้จึงสรุปผลได้ว่า ความคิดเรื่องบุญกับนิพพาน มีความสัมพันธ์ที่ประสานสอดคล้องกลมกลืนกัน ไม่มีความคิดใดที่แยกอยู่ลอย ๆ หรืออยู่อย่างขัดแย้งกัน แด่เป็นความคิดที่ส่งเสริมสนับสนุนซึ่งกันและกันอย่างดีที่สุดในระบบพุทธปรัชญาเถรวาท