รูปแบบและโครงสร้างของคณะกรรมการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อม

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมาย เพื่อศึกษาถึงรูปแบบและโครงสร้างของคณะกรรมการระงับข้อพิพาทที่เหมาะสม กับการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อมของไทย จากการศึกษาพบว่าการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อมในปัจจุบันได้มีการใช้ในรูปแบบคณะกรรมการ แต่ยังไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ เนื่องจากคู่กรณีไม่ได้มีส่วนร่วมในการเจรจา ทำให้ข้อพิพาทไม่สามารถยุติลงตามความพึงพอใจของคู่กรณีได้ และคณะกรรมการที่มีดังกล่าวยังขาดองค์ประกอบของโครงสร้างของคณะกรรมการ รวมทั้งยังไม่มีกฎหมายกำหนดไว้ชัดเจนให้มีการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อมโดยคณะกรรมการ การวิจัยฉบับนี้จึงได้เสนอให้มีการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อมนอกศาลโดยคณะกรรมการ โดยให้มีโครงสร้างของคณะกรรมการประกอบด้วยองค์คณะสามฝ่าย คือ ฝ่ายผู้เสียหาย ฝ่ายผู้ทำหน้าที่ไกล่เกลี่ย และฝ่ายผู้ก่อให้เกิดความเสียหาย ซึ่งมีจำนวนกรรมการอยู่ในระหว่าง 9-11 คน คณะกรรมการมาจากการแต่งตั้งโดยผู้ว่าราชการจังหวัด และการดำรงอยู่ของคณะกรรมการจะมีลักษณะเฉพาะกิจ อำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการ ประกอบด้วย การค้นหาข้อเท็จจริง รับฟังความคิดเห็นของคู่กรณีทุกฝ่าย ประสานงาน ไกล่เกลี่ยข้อพิพาท และทำบันทึกข้อตกลง โดยมีขั้นตอน การระงับข้อพิพาท 4 ขั้นตอน คือ 1) การสำรวจสภาพปัญหาเบื้องต้นโดยเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น 2) การแต่งตั้งคณะกรรมการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อม 3) การสอบข้อเท็จจริงและถามข้อเรียกร้องจากคู่กรณี 4) การเจรจาไกล่เกลี่ย ผลของการดำเนินการระงับข้อพิพาทจะมีผล 2 ประการ คือ

ผลการเจรจาไกล่เกลี่ยกับผลต่ออายุความฟ้องร้อง สำหรับระยะเวลาดำเนินการระงับข้อพิพาทกำหนดให้แล้วเสร็จภายใน 90 วันนับแต่วันแต่งตั้งคณะกรรมการระงับข้อพิพาท โดยให้ในแต่ละจังหวัดที่มีปัญหาสิ่งแวดล้อมเกิดขึ้นดำเนินการตามรูปแบบและโครงสร้างที่ได้นำเสนอแล้วโดยให้ผู้ว่าราชการจังหวัดนั้น ๆ เป็นผู้ตราข้อบัญญัติจังหวัดเพื่อกำหนดเป็นแนวทางที่จะให้เป็นทางเลือกสำหรับคู่พิพาทที่จะนำไปใช้ได้เลย และหากการนำรูปแบบและโครงสร้างดังกล่าวใช้ได้ผลอย่างมีประสิทธิภาพแล้วก็อาจตราเป็นกฎหมายขึ้นใช้บังคับโดยเพิ่มหมวดว่าด้วยการระงับข้อพิพาทไว้ในพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษา คุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ.2535 โดยให้มีเนื้อหาว่า “เมื่อมีข้อพิพาทสิ่งแวดล้อมเกิดขึ้นคู่กรณีอาจดำเนินการระงับข้อพิพาทโดยการตั้งคณะกรรมการเพื่อระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อม และให้เจ้าพนักงานท้องถิ่นเป็นผู้แต่งตั้งคณะกรรมการการตั้งคณะกรรมการระงับข้อพิพาทสิ่งแวดล้อม ให้ถือว่าเป็นการกระทำอันมีผลเป็นอย่างเดียวกับการฟ้องคดี และให้อายุความสะดุดหยุดลงจนกว่าจะปรากฏว่าการดำเนินการของคณะกรรมการไม่อาจดำเนินการให้ข้อพิพาทยุติลงไปได้”